Việt Nam chúng ta giàu có không chỉ bởi “rừng vàng, biển bạc” mà còn giàu có vì 54 dân tộc anh em luôn sẵn sàng kề vai, sát cánh, chung sức xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong mọi hoàn cảnh, mọi thời điểm. Các dân tộc đều có cho mình những bản sắc văn hóa độc đáo, đó cũng là nền tảng tinh thần vững chắc để đồng bào các dân tộc thiểu số (DTTS) mang theo đến mọi miền đất của Tổ quốc, để cùng hòa chung vào hành trình phát triển, hội nhập của đất nước, của địa phương.
Tại Quận 4, đồng bào các DTTS cũng đã và đang là một mảnh ghép quan trọng trong quá trình bảo vệ, xây dựng và phát triển quận nhà. Do đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các DTTS vừa là động lực, vừa là mục tiêu phát triển địa phương.
Tạo điều kiện phát triển văn hóa đặc trưng của đồng bào DTTS
Tính đến hết năm 2024, Quận 4 có 5.383 người DTTS, chiếm tỷ lệ 3,07%/tổng nhân khẩu trên địa bàn. Các dân tộc trên địa bàn quận sống đan xen nhau, không tập trung thành vùng dân tộc rõ rệt. Trong những năm qua, Quận ủy, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam Quận 4 luôn đẩy mạnh quán triệt và thực hiện nhất quán, nghiêm túc các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác dân tộc, chú trọng đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người DTTS theo đúng quy định.
Trong những năm qua, công tác dân tộc ở mọi lĩnh vực đều được quận quan tâm, phát triển đồng bộ, đặc biệt là công tác giáo dục – đào tạo và công tác giảm nghèo bền vững. Trong giai đoạn 2019 – 2024, đồng bào DTTS trên địa bàn đã được hỗ trợ, chăm lo với tổng kinh phí hơn 6,5 tỷ đồng thông qua các chương trình vay vốn, trao tặng quà an sinh, hỗ trợ học phí… cho người DTTS có hoàn cảnh khó khăn. Qua nhiều biện pháp đồng hành, hỗ trợ kịp thời, hiệu quả, đến nay, trên địa bàn Quận 4 không còn hộ nghèo diện dân tộc theo chuẩn nghèo đa chiều của Thành phố giai đoạn 2021 - 2025.
Đồng chí Lê Văn Chiến, Chủ tịch UBND Quận 4 khen thưởng cho đồng bào dân tộc thiểu số có thành tích tiêu biểu trên địa bàn quận. |
Công tác chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào dân tộc thiểu số luôn được quận quan tâm, chú trọng thực hiện. |
Đa dạng các hội thi, hội diễn về bản sắc dân tộc thiểu số được tổ chức trên địa bàn Quận 4. |
Hàng năm, Quận 4 đều phối hợp với các đơn vị trong và ngoài quận tổ chức sàn giao dịch việc làm, ngày hội việc làm… tạo cơ hội cho đồng bào DTTS tham gia học nghề và đóng góp vào thị trường lao động chung của Thành phố. Qua đó, đã có hơn 770 người DTTS trên địa bàn được giới thiệu, hỗ trợ việc làm tại địa phương và cả xuất khẩu lao động. Bên cạnh đó, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho hộ nghèo, hộ cận nghèo DTTS, nhất là phụ nữ được tiếp cận đầy đủ và bình đẳng các chính sách hỗ trợ giảm nghèo, các dịch vụ xã hội cơ bản; ưu tiên hỗ trợ phụ nữ làm kinh tế gia đình, tạo việc làm, tăng thu nhập, có tích lũy để tự vươn lên thoát nghèo. Các hoạt động tuyên truyền, hỗ trợ pháp lý và bồi dưỡng kiến thức cho người DTTS cũng được các cấp ủy Đảng, chính quyền quan tâm, chú trọng thực hiện.
Không ngừng bảo tồn, phát huy văn hóa đặc trưng của đồng bào DTTS
Với nền tảng là đời sống đồng bào DTTS ổn định, Quận ủy, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam Quận 4 đã không ngừng phát huy vai trò kết nối, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gắn liền với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Trong đó, điển hình là việc tổ chức, duy trì các hoạt động bảo tồn văn hóa như: Hội thi ảnh tìm hiểu lịch sử, văn hóa đồng bào DTTS; Hội thi trình diễn nghệ thuật dân gian các DTTS năm 2024… thu hút sự tham gia của đông đảo các thí sinh đến từ các dân tộc khác nhau trên địa bàn. Mỗi năm, vào dịp kỷ niệm Ngày văn hóa các dân tộc Việt Nam (19/4), cấp quận và phường cũng đều tổ chức các hoạt động tôn vinh văn hóa dân tộc và trao tặng nhiều phần quà chăm lo đời sống đồng bào DTTS, góp phần nâng cao nhận thức về giá trị truyền thống tốt đẹp và khơi gợi tinh thần giữ gìn, phát huy văn hóa các dân tộc Việt Nam.
Quận 4 không ngừng gìn giữ, phát huy bản sắc, vai trò của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn. |
Anh Ahmath Ysa, Trưởng Ban Đại diện cộng đồng dân tộc Chăm Quận 4 cho biết, trong thời qua, Quận 4 luôn quan tâm, tổ chức nhiều hoạt động nhằm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa các DTTS, đặc biệt là thông qua hình thức văn hóa văn nghệ; điều đó cho thấy sự quan tâm của các cấp lãnh đạo trong công tác xây dựng, hoàn thiện nền văn hóa dân tộc trong thời đại hiện nay. Tuy nhiên, nơi sinh hoạt, tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ và hội họp chung của cộng đồng các dân tộc chưa thật sự thuận lợi, dẫn đến sự ngắt quãng trong việc duy trì các thói quen, nét văn hóa đặc trưng vào các dịp đặc biệt của tộc người đó. Chính vì vậy, bên cạnh việc chăm lo an sinh cho đồng bào dân tộc, anh cũng mong muốn các cấp lãnh đạo sẽ đầu tư thêm điểm sinh hoạt cộng đồng cho người DTTS trên địa bàn.
Tại Hội nghị văn hóa toàn quốc (tháng 11/2021), cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: “Quan tâm hơn nữa đến việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của các vùng miền, của đồng bào các dân tộc, kết hợp với tiếp thu tinh hoa văn hóa của thời đại. Phát triển sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam, góp phần nâng cao sức mạnh tổng hợp quốc gia trong thời gian tới”.
Trên cơ sở đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các DTTS trên địa bàn Quận 4 không chỉ mang ý nghĩa thúc đẩy, đa dạng hóa các hoạt động văn hóa, mà còn góp phần xây dựng giá trị, niềm tin, tư tưởng, tâm hồn và tư duy của toàn xã hội. Với những điều kiện sẵn có cùng với sự quan tâm chỉ đạo, lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền và sự đồng tình ủng hộ của quần chúng Nhân dân trên địa bàn, Quận 4 sẽ từng bước phát triển hơn nữa đời sống văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào DTTS.
Từ văn hóa đặc trưng đến phong tục đón Tết
Trong văn hóa, phong tục đặc trưng của mỗi dân tộc, không thể không nhắc đến nét văn hóa đón Tết cổ truyền. Một trong những phong tục đón năm mới độc đáo và khác biệt nhất của đồng bào DTTS có lẽ là phong tục của người dân tộc Chăm. Nếu như người Kinh, người Hoa và một số dân tộc khác đón năm mới theo hệ lịch âm, thì người Chăm, chủ yếu là nhánh Chăm Islam trên địa bàn Quận 4 hiện nay lại sử dụng hệ lịch Hồi giáo. Người Chăm cũng không sử dụng từ “Tết” mà thay vào đó là cụm từ “Ngày lễ lớn”, các hoạt động chào đón và vui chơi trong “Ngày lễ lớn” cũng được thực hiện theo hệ lịch Hồi giáo. Do lịch Hồi giáo dựa theo thiên văn nên “Ngày lễ lớn” của đồng bào Chăm cũng không cố định mỗi năm. Vào thời điểm này, đồng bào Chăm sẽ đến thánh đường trong ngày đầu tiên của dịp lễ, sau đó đi gặp gỡ lẫn nhau để thăm hỏi, với mục đích xóa bỏ hiềm khích trong năm cũ, cùng nhau tiến tới tương lai tốt đẹp hơn.
Tính đến nay, cộng đồng dân tộc Hoa trên địa bàn Quận 4 có hơn 5.000 người, trong mỗi dịp Tết, văn hóa đón Tết của cộng đồng này cũng là điểm nhấn trong muôn vàn màu sắc văn hóa Tết địa phương. Với lịch sử lâu đời và quá trình phát triển văn hóa chung với cộng đồng người Kinh, văn hóa đón Tết của người Hoa không quá khác biệt đối với đại bộ phận dân tộc. Từ 23 tháng Chạp đến các ngày trong năm mới, người Hoa vẫn sinh hoạt và tổ chức các hoạt động vui chơi, giải trí giống người Kinh và sau đó là chờ đón Tết Nguyên Tiêu. Các đề tài trang trí, bày biện nhà cửa của người Hoa cũng vô cùng phong phú, đa dạng với sự lồng ghép giữa tâm ý và chữ nghĩa, điển hình như bộ Tam Đa: Phúc – Lộc – Thọ, thần tài giữ của, những câu liễn Hán tự với mong muốn một năm may mắn, sum vầy, thành công…
Hiện nay, cộng đồng người Hoa, người Chăm và các dân tộc khác tại Quận 4 đã đơn giản hóa một số hoạt động đón Tết, tuy nhiên, những nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc được truyền thụ qua nhiều thế hệ vẫn là sự nhắc nhở, thôi thúc mỗi cá nhân không ngừng bảo tồn và phát huy văn hóa đặc trưng của dân tộc mình, để đóng góp chung vào nền văn hóa Việt Nam tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc.
Phương Ngân