Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 diễn ra trong 55 ngày đêm với sức mạnh áp đảo về chính trị và quân sự, quân và dân ta đã giành được toàn thắng. Hơn một triệu quân ngụy và cả bộ máy ngụy quyền bị đập tan. Trải qua 21 năm chiến đấu kiên cường, qua năm giai đoạn chiến lược, Nhân dân ta đã đánh thắng cuộc chiến tranh thực dân kiểu mới quy mô lớn nhất sau chiến tranh thế giới thứ hai do đế quốc Mỹ gây ra.
Ngày 27/01/1973, Hiệp định Pari về “Chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam” được ký kết, đây là thắng lợi vô cùng quan trọng của Nhân dân ta đã giành được trong cuộc đấu tranh lâu dài chống đế quốc Mỹ xâm lược. Trên chiến trường miền Nam, không còn quân đội Mỹ, sự so sánh lực lượng đã thay đổi có lợi cho ta. Đảng bộ Sài Gòn - Gia Định cùng toàn Đảng, toàn dân sẽ bước tiếp một giai đoạn đấu tranh mới: Đánh cho ngụy nhào để kết thúc chiến tranh và giành độc lập thống nhất hoàn toàn cho Tổ quốc.
Thực hiện Nghị quyết 21 của Trung ương Đảng, Đảng bộ Sài Gòn - Gia Định đã lãnh đạo Nhân dân chống địch phá hoại Hiệp định Pari và đòi các quyền dân sinh, dân chủ, tiến lên đẩy mạnh đấu tranh, phát triển vững chắc thế và lực của cách mạng. Cùng với khí thế tiến công trên chiến trường cả nước, quân, dân Sài Gòn - Gia Định tiến công địch, chủ động đánh địch ngay trong vùng chúng kiểm soát - đấu tranh chính trị kết hợp hoạt động vũ trang cùng công tác binh vận được đẩy mạnh để đánh địch, cơ sở cách mạng phát triển mạnh, tạo điều kiện đón thời cơ chiến lược.
Đấu tranh chính trị diễn ra sôi nổi, dồn dập, sâu rộng trong các tầng lớp Nhân dân đòi lật đổ Thiệu, chấm dứt chiến tranh, trả tù chính trị... thông qua các “Phong trào chống sa thải công nhân”, “Phong trào cứu đói”, “Bảo vệ quyền lợi người lao động”; các cuộc đấu tranh “Ngày ký giả đi ăn mày”, “Báo chí và công lý thọ nạn”... Hoạt động vũ trang được đẩy mạnh, lực lượng địa phương Sài Gòn - Gia Định hình thành 6 mũi tiến công (trong đó có 6 đoàn đặc công, 3 tiểu đoàn biệt động và 11 đại đội) - ta đẩy mạnh chiến tranh du kích, đánh phá ấp chiến lược, giao thông của địch, tổ chức tuyên truyền võ trang, diệt ác, phá kìm, tạo được bàn đạp đứng chân ngay ở ven đô. Nhiệm vụ chuẩn bị tạo điều kiện tiến hành tổng công kích, tổng khởi nghĩa giành chính quyền của Sài Gòn - Gia Định đã hoàn thành, sẵn sàng tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh.
Ngày 12/4/1975, Thường vụ Thành ủy Sài Gòn - Gia Định ra Chỉ thị “Những việc cần làm ngay trong các giai đoạn: trước, trong và sau khi thành phố được giải phóng”, khẳng định “Hiện nay chúng ta đang ở thời kỳ trực tiếp cách mạng ở Thành phố, là giai đoạn tổng công kích, tổng khởi nghĩa để giành toàn bộ chính quyền về tay Nhân dân... Thời cơ 30 năm mới có một lần”. Chỉ thị kêu gọi toàn Đảng, toàn dân chấp nhận mọi hy sinh để hoàn thành sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc.
Trước ngày Tổng tiến công và nổi dậy, ở Thành phố có hơn 700 cán bộ, ở vùng ven có hơn 1.000 cán bộ, hơn 1.300 cán bộ ở gần sẵn sàng vào Thành phố, nội thành và vùng ven có 1.200 đảng viên và hơn 10.000 quần chúng nòng cốt; có 40 lõm chính trị với 7.000 quần chúng đã giành quyền làm chủ, 400 tổ chức công khai với gần 25.000 quần chúng; tổ chức cơ sở và đã in hàng triệu bản tài liệu, truyền đơn, may cờ, kẻ khẩu hiệu, chuẩn bị loa, kèn, trống, hàng trăm xe có gắn loa phóng thanh để tuyên truyền, vận động nổi dậy. Nhân dân Thành phố đã tham gia chuẩn bị tại chổ và chuyển từ ngoài vào một khối lượng 58.000 tấn vũ khí, lương thực, nhiên liệu, thuốc men, dụng cụ y tế... bảo đảm hậu cần cho chiến dịch đến 60%.
Tất cả các lực lượng đã sẵn sàng bước vào trận quyết chiến chiến lược. Dưới sự lãnh đạo toàn diện và sâu sát của Thành ủy, toàn Đảng bộ và quân, dân Sài Gòn - Gia Định đã sẵn sàng đi vào chiến dịch với khí thế sôi sục và quyết tâm hơn bao giờ hết.
Đúng 17 giờ ngày 26/4/1975, chiến dịch Hồ Chí Minh bắt đầu. Hoà nhịp với tiếng súng tấn công chung, Nhân dân Quận 4 đã vùng dậy với một khí thế mạnh mẽ, quyết đánh và chắc thắng. Ngày 27/4/1975 toàn thể công nhân xe lam ở đường Trịnh Minh Thế (nay là đường Nguyễn Tất Thành) đã dàn thành hàng ngang lật ngược xe ở trước dốc cầu Tân Thuận để ngăn xe buýt của bọn tài phiệt và phản đối chính quyền Thiệu dung túng cho bọn này tranh khách, cướp nguồn sống của họ. Cảnh sát đàn áp bắt một số người về giam ở bót Trần Văn Cát, công nhân kéo đến bao vây buộc chúng phải thả.
Ở khóm 1 và khóm 3 phường Khánh Hội (nay thuộc phường 18), từ 24/4/1975 truyền đơn kêu gọi binh sĩ hạ vũ khí, bỏ hàng ngũ về với gia đình, cùng lúc, truyền đơn kêu gọi nổi dậy được rải khắp phường.
Ở khóm 5 phường Cây Bàng (nay thuộc phường 8), cơ sở của ta đã nắm được số nhân dân tự vệ trong đó có người giữ kho súng, sẵn sàng cấp cho Nhân dân và lực lượng vũ trang của ta. Ở đây, từ ngày28/4/1975 đã xuất hiện nhiều cờ, truyền đơn, khẩu hiệu cách mạng. Đến ngày 29/4/1975, cơ sở cùng lực lượng tại chỗ đã giành được quyền làm chủ.
Ở khóm 2 và khóm 3 phường Vĩnh Hội, từ tháng 2 và tháng 3 năm 1975, các cơ sở của ta đã tổ chức may cờ, in truyền đơn kêu gọi binh sĩ và nhân dân chuẩn bị nổi dậy. Ngày 27 và 28/4/1975, các cơ sở đã tổ chức cho bà con địa phương đi kêu gọi lực lượng nhân dân tự vệ khóm bỏ súng trở về với gia đình.
Chi bộ Đảng ở chợ Xóm Chiếu ngay từ đầu tháng 4 năm 1975 đã thông qua cơ sở nội tuyến và đặc biệt là gia đình vợ con, cha mẹ lính và cảnh sát, tuyên truyền thắng lợi của quân dân ta ở các chiến trường Tây Nguyên, Huế, Đà Nẵng…vận động bà con kêu gọi chồng con đào ngũ.
Tối ngày 29/4/1975, khi những binh đoàn chủ lực của ta đang áp sát thành phố, các cơ sở Đảng ở phường Khánh Hội (nay là các phường 15, 16, 18), cùng nghiệp đoàn ở nhà máy chỉ sợi Khánh Hội (số 5 đường Trịnh Minh Thế) đã loan báo cho bà con khắp ngõ xóm trong phường biết và gấp rút triển khai kế hoạch nổi dậy. Cũng trong tối ngày 29/4/1975, quần chúng Nhân dân trong quận đã tự động phá kho lương thực để lấy gạo. Suốt đêm ấy không ai ngủ cả.
Sáng 30/4/1975, cùng với 5 mũi tiến công của binh đoàn chủ lực hùng mạnh tiến về giải phóng thành phố, lực lượng bên ngoài của Quận 4 cùng các lực lượng khác đang tập kết ở vùng Hố Bần (Quận 8) đồng loạt tiến vào thành phố theo kế họach chung của Thành ủy và theo kế hoạch riêng của mình. Trong khi đó, quần chúng và cơ sở bên trong quận đã xuống đường kéo đến các bót cảnh sát kêu gọi binh lính chế độ cũ hạ vũ khí đầu hàng, rồi cắm cờ lên những vị trí cao nhất.
8 giờ sáng ngày 30/4/1975, Nhân dân phường Khánh Hội chứng kiến cảnh tháo chạy tán loạn của lính chế độ Sài Gòn xuống Phú Xuân, Nhà Bè và ngược lại. Ô tô nhà binh nháo nhác, thúc còi inh ỏi, xe nọ chèn xe kia loạn xạ…Lợi dụng thời cơ này, cơ sở Đảng trong phường và nghiệp đoàn nhà máy đã tổ chức phá kho súng của bọn “nhân dân tự vệ” trong nhà máy chỉ sợi Khánh Hội trang bị cho lực lượng tự vệ mật và công nhân nhà máy. Cũng ở phường Khánh Hội, một lực lượng 50 người với đầy đủ súng đạn, băng cờ kéo đến chiếm bót cảnh sát Trần Văn Cát đóng trong phường. Viên đại úy Trưởng bót, cùng 20 cảnh sát đã đầu hàng, giao toàn bộ vũ khí, súng đạn và các trang bị quân sự. Cờ Mặt trận giải phóng được kéo lên trên nóc ngôi nhà chính của bót.
Tại phường Xóm Chiếu (nay thuộc Phường 9 và Phường 12), quần chúng đã kéo tới nhà tên cảnh sát trưởng và trụ sở nhân dân tự vệ kêu gọi đầu hàng, tiếp nhận vũ khí và tham gia thành lập chính quyền cách mạng tại đây ngay trưa 30/4/1975. Cũng tại phường Xóm Chiếu, cơ sở cách mạng cùng quần chúng chiếm bót cảnh sát khóm 1.
Ở phường Vĩnh Hội, một tổ vũ trang 8 người với 8 súng đã chiếm trụ sở khóm 2, sau đó phát triển chiếm các khóm khác của phường. 11 giờ ngày 30/4/1975, quần chúng đã treo lá cờ Mặt trận giải phóng tại trụ sở nhân dân tự vệ khóm 2 và khóm 3 phường Vĩnh Hội. Ở phường Lý Nhơn, 8 cơ sở của ta chiếm trụ sở khóm 6 của phường. Đặc biệt, một nữ cơ sở mật ở phường Lý Nhơn đã dũng cảm cầm cờ giải phóng đến bót Dương Văn Ba phường Cây Bàng hù dọa địch, bọn địch ở đây hoảng sợ đầu hàng. Cờ giải phóng đã được quần chúng cắm lên điểm cao nhất của bót Dương Văn Ba.
Tại cảng Sài Gòn, cơ sở Đảng thông qua cơ sở nội tuyến tổ chức tuyên truyền lực lượng cảnh sát bỏ ngũ. Sáng ngày 30/4/1975, Trung đoàn 209, Sư đoàn 7 bộ đội chủ lực quân Giải phóng tiến vào cùng công nhân làm chủ hoàn toàn bến cảng.
Xe tăng tiến vào Dinh Độc lập ngày 30/4/1975. |
Khi chiếc xe tăng của quân Giải phóng mang số hiệu 390 húc đổ cánh cổng chính và tiến thẳng vào Dinh Độc Lập, chính thức kết thúc chế độ Mỹ và tay sai ở miền Nam Việt Nam, đánh dấu giờ phút lịch sử vinh quang với Cờ Giải phóng tung bay trước tòa nhà chính Dinh Độc Lập lúc 11 giờ 30 ngày 30/4/1975. Cùng lúc ấy Quận 4 cũng được giải phóng với sự toàn vẹn về cơ sở vật chất, trong đó có nhiều xí nghiệp và bến cảng Sài Gòn, cùng với niềm hân hoan lan tỏa từ những con hẻm nhỏ ra đến những góc phố, những tuyến đường.
Nhân dân Sài Gòn đón mừng chiến thắng. |
Thắng lợi của Nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là thành quả vĩ đại nhất của sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội do Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo; là trang sử hào hùng và chói lọi trên con đường dựng nước và giữ nước mấy ngàn năm của dân tộc. Nhân dân ta đánh thắng kẻ thù lớn mạnh và hung hãn nhất của loài người tiến bộ; kết thúc oanh liệt cuộc chiến đấu 30 năm giành độc lập tự do, thống nhất cho Tổ quốc; chấm dứt ách thống trị hơn một thế kỷ của chủ nghĩa thực dân cũ và mới trên đất nước ta; đánh dấu bước ngoặt quyết định trong lịch sử dân tộc, đưa Tổ quốc ta bước vào kỷ nguyên độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội.
Mỹ Duyên (tổng hợp)