Theo Nghị định số 26/2013/NĐ-CP ngày 29 tháng 3 năm 2013 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của thanh tra ngành Xây dựng, có hiệu lực từ ngày 15 tháng 5 năm 2013, việc thí điểm thành lập lực lượng thanh tra Xây dựng quận, huyện và phường, xã, thị trấn (Quyết định 89/2007 của Thủ tướng) được chấm dứt tại thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh sau 6 năm hoạt động.Thanh tra xây dựng chỉ còn hai cấp là Thanh tra Bộ Xây dựng và Thanh tra Sở Xây dựng.
Ngày 11 tháng 5 năm 2013, Ủy ban nhân dân thành phố đã ban hành Quyết định số 2391/QĐ-UBND về phê duyệt Đề án kiện toàn cơ cấu tổ chức, hoạt động của Thanh tra Sở Xây dựng thành phố Hồ Chí Minh. Theo Đề án, lực lượng Thanh tra xây dựng được tổ chức gồm các đội: Đội Hành chính – Tổng hợp; Đội Tiếp công dân và khiếu nại tố cáo; Các Đội Thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành; Các Đội Thanh tra cơ động; Các Đội Thanh tra địa bàn (đặt tại địa bàn quận, huyện). Ngày 15 tháng 5 năm 2013, Sở Xây dựng đã có Quyết định thành lập Đội Thanh tra địa bàn quận 4 thuộc Thanh tra Sở Xây dựng; phân công Ông Lương Đức Hiệp, nguyên Chánh thanh tra xây dựng quận 4 giữ chức Đội trưởng và Ông Nguyễn Bé, nguyên Phó Chánh thanh tra xây dựng quận 4 giữ chức Đội phó. Trước mắt, Đội thanh tra địa bàn quận 4 được tổ chức thành 04 tổ thanh tra chịu trách nhiệm các cụm phường.
Trong công việc cụ thể, lực lượng thanh tra Sở Xây dựng sẽ phối hợp với Ủy ban nhân dân các quận, huyện, phường, xã, thị trấn để kiểm tra và xử lý vi phạm trật tự xây dựng. Đối với những công trình xây dựng do Sở Xây dựng, các Sở, ban, ngành thành phố cấp phép thì Đội thanh tra cơ động có trách nhiệm kiểm tra công trình trong quá trình thi công; phối hợp Ủy ban nhân dân phường, xã, thị trấn kiểm tra vào thời điểm khởi công và khi công trình đã đưa vào sử dụng. Đối với công trình do Ủy ban nhân dân quận, huyện cấp phép, Đội thanh tra địa bàn có trách nhiệm thanh tra, kiểm tra khi đang thi công; phối hợp Ủy ban nhân dân phường, xã, thị trấn kiểm tra khi khởi công công trình và sau khi công trình đã hoàn thành. Ủy ban nhân dân phường, xã, thị trấn chịu trách nhiệm chính trong việc phát hiện công trình xây dựng không phép trên địa bàn, phải huy động lực lượng trực thuộc tại địa phương cùng tham gia phát hiện, báo cho Đội thanh tra địa bàn để kiểm tra, xử lý và chuyển cho cơ quan có thẩm quyền xử lý theo đúng qui định. Cơ quan cấp giấy phép xây dựng có trách nhiệm gửi một bản sao giấy phép xây dựng cho Ủy ban nhân dân phường, xã thị trấn và Đội thanh tra địa bàn để các đơn vị này cùng theo dõi, kiểm tra.
Ngày 17 tháng 5 năm 2013, Ủy ban nhân dân thành phố đã có văn bản số 2345/UBND-VX về việc chấp thuận việc thành lập Đội Quản lý trật tự đô thị quận, huyện trực thuộc Phòng Quản lý đô thị quận, huyện, sau khi kiện toàn cơ cấu tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Xây dựng thành phố. Đội Quản lý trật tự đô thị quận, huyện là bộ phận tham mưu giúp Ủy ban nhân dân quận, huyện quản lý nhà nước về trật tự đô thị, vệ sinh môi trường, thi hành các quyết định hành chính và thực hiện các nhiệm vụ khác do Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận, huyện giao. Trong các đợt công tác cao điểm, Chủ tịch Ủy ban nhân dân quận, huyện có thể huy động các lực lượng thuộc quận, huyện để thực hiện nhiệm vụ. Ủy ban nhân dân thành phố cũng giao cho Ủy ban nhân dân quận, huyện quyết định số lượng thành viên của Đội Quản lý trật tự đô thị trên cơ sở đảm bảo bộ máy tinh gọn, hoạt động có hiệu quả, đặc biệt chú trọng đến chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức (có sự hướng dẫn của Sở Nội vụ và Sở Tài chính); đồng thời ban hành Quy chế phối hợp giữa Đội Quản lý trật tự đô thị với Ủy ban nhân dân phường, xã, thị trấn nhằm quản lý tốt các lĩnh vực được giao.
Nguyễn Hoài Bão